Kĩ thuật phơi sáng lâu – Phần 2

Trong bài Kĩ thuật phơi sáng lâu – Phần 1 mình chia sẻ kỹ thuật phơi sáng khi trời còn chưa sáng trước bình minh hay khi trời đã gần tối sau khi mặt trời lặn. Trong những lúc này bạn phơi sáng không cần dùng đến ND filter.

Khi trời bắt đầu sáng lên gần đến lúc mặt trời mọc hay trước khi mặt trời lặn và sụp tối thì bầu trời còn rất sáng. Những lúc này nếu muốn phơi lâu thì bạn cần phải có ND filter để ngăn sáng toàn phần thì mới có thể chụp với tốc độ chậm và tạo ra những hiệu ứng như của phơi lâu.
NHỮNG HIỆU ỨNG ĐẸP CỦA PHƠI LÂU

Khác với cách chụp ảnh thông thường với tốc độ nhanh khi mọi chuyển động trong cảnh ở khoảnh khắc đó được “đóng băng”, thì phơi lâu (long exposure) cho phép những chuyển động đó diễn ra trong một thời gian dài để tạo ra những hiệu ứng thú vị. Sau đây là những hiệu ứng của phơi sáng lâu:
Xoá gợn sóng trên mặt nước ao hồ tạo phản chiếu gương trong veo và tĩnh lặng.
Làm mặt biển mịn màng như lụa, và sóng vỗ vào đá bồng bềnh như mây.
Làm nước đổ, suối hay thác kéo sợi mượt mà.
Tạo vệt dài thu hút cho các vật thể nổi bật đang di chuyển như mây, sương, đèn xe, rác di chuyển trên mặt nước…vv.
Xoá mất những vật thể không nổi bật đang di chuyển như người và các phương tiện giao thông ban ngày.
CÁCH TÍNH ĐỘ PHƠI SÁNG TỐI ƯU

Để đo sáng và tính ra được độ phơi sáng đúng và tối ưu bạn KHOAN HÃY GẮN FILTER ND VÀO và thực hiện những bước sau:
BƯỚC 1: GẮN FILTER GRAD ND VÀO

Filter Grad ND là filter nữa đen nữa trong suốt dùng để che sáng bớt vùng trời để có thể làm tiền cảnh sáng hơn, cân bằng giữa vùng trời và đất hơn. Grad ND sẽ không cản trở chức năng đo sáng tự động của máy và được máy tính luôn phần cân sáng của filter này ở bước sau.
BƯỚC 2: BẬT QUA CHẾ ĐỘ A/Av (ƯU TIÊN KHẨU) ĐỂ ĐO SÁNG
Bật qua chế độ A/Av để máy có thể đo sáng tự động. Lưu ý trong thiết lập đo sáng của máy, bạn nên dùng chế độ đo sáng mặc định như đo sáng toàn phần Matrix hay Center Weighted, không nên dùng Spot, vì mình cần đo sáng toàn cảnh. Ghi chú tốc độ đo được ở KHẨU VÀ ISO TỐI ƯU.

VÍ DỤ: máy đo được 8 giây ở f/11 ISO 100.
BƯỚC 3: CHỤP THỬ ĐỂ TÌM ĐỘ PHƠI SÁNG TỐI ƯU

Sau khi đã ghi chú thông số tốc độ máy vừa đọc (vd 8 giây f/11 ISO 100), thì bạn chuyển qua chế độ M và thiết lập lại thông số trên và bắt đầu chụp thử. Sau khi chụp bạn kiểm tra histogram xem có chạm phải chưa (hay ở mức tối ưu chưa), nếu chưa thì bạn tăng hay giảm tốc độ và chụp lại đến khi histogram tối ưu. Lý do mà mình dùng histogram mà không dùng kết quả máy đo sáng tự động vì máy đo sáng không chính xác nhất là ở điệu kiện ánh sáng yếu như lúc này. Nhưng mình vẫn cần phải đo sáng để lấy thông số khởi điểm tiết kiệm thời gian phải mò ra thông số tối ưu, vì thông số máy đo cách thông số tối ưu không xa lắm, nên sau 1 hay 2 lần chụp thử vào điều chỉnh là bạn sẽ đạt được độ phơi sáng tối ưu.

THAM KHẢO: CÁCH TỐI ƯU ĐỘ PHƠI SÁNG VỚI HISTOGRAM

Ví dụ sau khi điều chỉnh độ phơi sáng tối ưu của bạn có tốc độ là 15 giây (ở f11 ISO 100).
BƯỚC 4: GẮN ND FILTER VÀO

ND FILTER gắn vào gần nhất với mặt ống kính sau GRAD ND FILTER để hạn chế hở và bị lọt sáng. Trong phơi sáng bạn cần cả 2 filter chồng lên nhau cùng một lúc vì 2 filter dùng cho 2 chức năng khác nhau. Grad ND để cân sáng vùng trời và ND để giảm tốc độ cho phép phơi sáng lâu.

Ví dụ bạn cần phơi lâu 1 phut mà tốc độ hiện tại như ví dụ trên là 15 giây, quá nhanh, để giảm tốc độ thì bạn phải gắn filter ND từ 4, 5 hay 6 stop vào, cho ví dụ này mình dùng filter 5 Stop. Vì ND filter 5 Stop làmgiảm ánh sáng 5 stop nên bạn phải bù lại 5 stop đó bằng cách giảm tốc độ để cho thời gian dài hơn để có thể thu nhiều ánh sáng vào hơn. Như đã chia sẻ trong bài CÁCH TĂNG GIẢM ÁNH SÁNG VỚI TỐC ĐỘ, KHẨU ĐỘ VÀ ISO thì mổi lần TỐC ĐỘ X 2 (nhân cho 2) là 1 Stop như sau:

BÙ LẠI ÁNH SÁNG BỊ MẤT 5 STOP VỚI TỐC ĐỘ CHỤP
Bắt đầu từ 15 giây
15 x 2 = 30 giây = 1 Stop
30 x 2 = 60 giây (1 phút) = 2 Stop
1 phút x 2 = 2 phút = 3 Stop
2 phút x 2 = 4 phút = 4 Stop
4 phút x 2 = 8 phút = 5 Stop

Vậy là sau khi gắn ND 5 stop vào thì bạn phải giảm tốc độ xuống 8 phút ở f/11 ISO 100 thì mới bù được sáng. Nhưng 8 phút thì quá lâu vì mình chỉ cần 1 phút là đủ để xoá mặt nước mịn màn. Nhưng nếu mình dùng 1 phút thì mới bù được 2 stop, còn thiếu 3 stop nữa. Vây bạn có thể dùng những cách sau để bù ngoài tốc độ ra.

BÙ THÊM ÁNH SÁNG VỚI KHẨU ĐỘ
Ví dụ nếu bạn đang dùng tiêu cự 16mm full frame thì f/11 nhỏ hơn khẩu tối ưu tối thiểu f/5.6 là 2 stop, vây bạn có thể đổi qua f/5.6 như sau:

f/11 > f/8 = 1 Stop
f/8 > f5.6 = 2 Stop.

Sau khi đổi qua f/5.6 thì bạn đã bù được tộng cộng là 4 stop, vẫn thiếu 1 Stop vì ND filter đã giảm tới 5 stop. Vậy bạn có thể bù tiếp dùng ISO.

BÙ THÊM ÁNH SÁNG VỚI ISO
ISO hiên tại là 100.

100 x 2 = 200 = 1 Stop.

Vậy là sau tăng sáng bằng cách giảm 2 stop tốc độ (tăng thời gian), tăng sáng 2 stop khẩu độ và tăng sáng 1 stop ISO thì bạn đã bù đủ 5 stop cho filter ND mới gắn vào.
BƯỚC 5: BÙ TRỪ CHO ÁNH SÁNG ĐANG THAY ĐỔI
BÌNH MINH: Càng gần với lúc trời còn tối thì sự thay đổi sáng lên càng nhiều vì trong thời gian 1 phút mà bạn phơi lâu ánh sáng trên bầu trời sẽ thay đổi sáng hơn từ 1 Stop đến 1/3 Stop. Vì thế bạn cần phải điều chỉnh trước bằng cách trừ bớt sáng cho phần sáng lên đó để độ phơi sáng vẫn chuẩn và tối ưu. Đây là bước khó và đòi hỏi kinh nghiệm bù trừ tuỳ theo tình trạng ánh sáng trên bầu trời, nhưng hiểu lý thuyết này giúp bạn bù trừ gần với tối ưu hơn và hạn chế bị cháy sáng (overexposed) khi quá trình phơi lâu kết thúc thời gian.

VD: Trừ bớt 1 Stop với ISO
ISO hiện tại từ bước trên là ISO 200.
200/2 = 100 = 1 Stop

Vậy thông số để chụp là: 1 phút f/5.6 ISO 100 với ND 5 Stop

HOÀNG HÔN: Tương tự với bình minh nhưng ngược lại, sau khi mặt trời lặn, càng gần sụp tối thì sự thay đổi tối xuống càng nhiều vì trong thời gian 2 phút mà bạn phơi lâu ánh sáng trên bầu trời sẽ thay đổi tối hơn từ 1 Stop đến 1/3 Stop. Vì thế bạn cần phải điều chỉnh trước bằng cách bù thêm sáng cho phần tối dần đó để độ phơi sáng vẫn chuẩn và tối ưu.

VD: Bù thêm 1/2 Stop với tốc độ, có nghĩa là làm dài thời gian thêm 1/2 Stop.

Tốc độ hiện tại là 1 phút hay 60 giây

Tìm tăng thời gian 1/2 stop
60 x (1/2) = 30 giây
tốc độ mới là 1 phút + 30 giây = 1:30 phút

Vậy thông số để chụp là: 1:30 phút (90 giây) f/5.6 ISO 100.
BƯỚC 6: CÁCH CHỤP HƠN 30 GIÂY VỚI CHẾ ĐỘ B (BULB)

Bạn cần chuyển qua chế độ B (BULB) để có thể dùng Remote để chụp hơn 30 giây có trong máy.

Remote cơ có nút HOLD sẽ giữ máy chụp cho đến khi bạn trả lại vị trí ban đầu. Dùng remote này bạn phải tự canh đồng hồ (Nikon, Sony) hoặc xem số giây đếm trên máy (Canon) rồi tự kết thúc chụp.

NIKON VÀ SONY: Xoay bánh xe chỉnh tốc độ qua sau 30 giây sẽ có chữ B hay BULB.
CANON: Xoay bánh xe chế độ qua B hay BULB.

Remote Timer cho phép lập trình đúng thời gian cần chụp và nó tự động kết thúc chụp sau khi thời gian đã đến.
BƯỚC 7: KIỂM TRA, ĐIỀU CHỈNH VÀ CHỤP LẠI

Sau mỗi lần chụp bạn phải kiểm tra histogram và điểu chỉnh lại tốc độ chụp, bù trừ phần sáng lên và tối xuống cho độ phơi sáng được tối ưu nhất có thể. Sau khi đã làm chủ được kỹ thuật này, bạn có thể kết hợp thêm cả khẩu độ và ISO vào để tính toán bù trừ cho tiện lợi.
Nguồn AndreLuu